Poorbinsyal nga! (kaya?)

Una nako nakab-ot ang kagawasan sa akong panghuna-huna sa dihang mitunob ko sa Panabo Provincial (National na karon) High School. Lahi siguro ang mga kasinatian sa uban mahitungod sa ilahang edukasyong sekundarya apan sa akoa ang akong pagtuon sa PPHS mao ang unang pagkasinati sa ginatawag nga "academic freedom" o "freedom of the mind".

Ang among eskwelahan dili usa ka eskwelahan sa mga dato. Sa first year pa lang namo, nagmantinir lang ug mga classroom sa ilawom sa bleacher sa municipal gymnasium (ang bag-ong terminal na karon). Mukatkat sa koral o kundili mohunghong sa mga buslot ug mopalit ug maruya nga ginabaligya sa kilid.

Bisan tuod nagkagidlay ang among mga classrooms niadto, dili masuklian ug bahandi ang mga gitudlo sa among mga maestro ug maestra. Bisad tuod nagkamuritsing ang among mga hitsura niadto tungod sa kapobrehon, dili kadto nahimong babag para makab-ot namo ang among mga pangandoy. Kung unsa kami karon, walay duda, dako ang naambit sa edukasyong PPHS.

Sa hisgutanang Math ug Science, dili palupig ang among mga maestra. Kahinumdum ko nga daw sisiw lang ang akong algebra ug trigo sa College kay naa koy maayo nga pundasyon sa high school. Nakatuon ko ug trigo pinaagi sa music. Biology, Chemistry, Physics dako usab nga tabang. Bisan tuod wala kami mga aparatus niadto (microscope, etc.) Apan daghan ang among natun-an sa mga practical nga mga pamaagi sa pagtudlo sa among mga maestro. Kahinumdum ko nga naga-itsa-itsa mi ug mga bola o sinsilyo para mag-measure ug gravity, etc. Enjoy bisag init sa grounds (dili pa covered court).

Nahimo usab kaming mga creative kay creative man pud among mga teacher. Adunay pa mi teacher niadto nga manghatag ug point kung kinsa ang magsuot ug pula - tshirt, pantalon o underwear! Basta Valentine's Day ang PPHS pula gayud! Nakatilaw pud ko ug embroidery, crochet ug uban pang pang home arts. Kalingaw kay ang mga macho ningkamot ug pasulod sa dagum. Kantyawanay pa ko kung kinsa kurog ug kamot! Kahinumdom pud ko nga gipabuhat mi ug peacock nga binuhat sa coconut shell. Tapos varnish-an. Gitagaan mi ug pattern. Sa akong pagka-creative ang gibuhat nako kay parrot ug naay water color bag-o gi-varnishan. Not following instruction! Apan dako ang gihatag nga grado sa akong maestro kay unique ug creative daw ko! 

Sa pagsulat, dako ang akong natun-an sa campus journalism. Sa akong second year, nahimo na ako nga news editor, ug duha ka tuig ko nahimong editor-in-chief sa Panacea. Siniryoso kaayo ang among campus journalism niadto kay usahay mo-apil-apil mo ug hisgot sa mga katikarang politikal sa munisipyo. Mitukod kami niadto ug community newspaper bisan high school pa lang. Naa pay higayon nga miadto mi sa pantalan kay mag-interview sa kinabuhi sa usa ka buring. Daw correct jud mi niadto! Apan dako ang akong pagdayeg sa mga administrator sa PPHS niadto kay bisag tuod ginaatake namo ang eskwelahan sa kakulangan niini, tim-os gihapon ang ilahang suporta sa amo. Naa pa mi usa ka issue nga full spread nga caricature mahitungod sa amoang campus - "Poorbinsyal nga". Makita sa cartoons ang walay koral ug siguridad sa New Site, ang problema sa adik-adik, etc. Apan dili nasuko ang among mga maestro, maestra ug principal. Miapil pa ug katawa! Hinuon, pwede nila gamiton kadto para makakuha ug pondo para sa pagpalambo sa campus. Ang paghatag nila sa amo ug dyutay nga kagawasan para maipagawas namo ang among opinyon, nagdevelop sa amo nga critical thinker. Unique ang among experience sa PPHS niadto (dili gani nako matandi sa college he he kung academic freedom ang hisgutan). Of course, dili kami kamao mosulat kung dili pud hawod ang among mga english (SVDO, etc) ug mga panitikan kag inilonggo nga Filipino.

In terms sa leadership, Na-SBO president usab ko. Lingaw usab kay amoang batch ang unang mibuhat ug Constitution and By-Laws nga kami-kami lang. Lingaw ang among organizational structure kay naa mi Senate, House of Representative, unya Supreme Court. Ginapraktis namo ang pagbuhat ug bills, resolutions, etc. Buot-buot lang pud mi ug minimal ra kaayo ang intervention sa adviser. Mangutana lang mi kung wala mi nasabtan. Nakat-unan namo nga mahimong independent.

Apan bisan sa pagka-free namo, disiplinado usab kami. Pag-abot namo sa fourth year high school, usa kami sa mga hawod nga CAT unit sa probinsiya. Sa pagkadaghan namo, dili batcom ang tawag sa among lider kundi divcom (division commander). Pirting dugaya sa pasa sa command. First Sergeant lang ko sa una kay daghan na kaayo ko extra-kuri-kuri. Give chance to others kumbaga. Pero mas lingaw ang first sergeant kay duol ra sa mga gwapa mga medic ug majorette.

Apan labaw sa tanan, ang among mga teachers matinabangon ug taas ang pasensiya. Kahinumdum ko nga adunay higayon nga usa bulan ko nga walay sulod-sulod sa klase kay attend ug convention sa Baguio, apil ug quiz bee, attend of press conference, FFP, etc. Ila akong gitagaan ug higayon nga mag-make up class pinaagi sa paghatag ug mga class notes. Bisan tuod mga badlungon mi niadto, sa among mga kritikal nga opinyon, giaagak gihapon mi nila para matapos namo among high school sa pinakamaayo nga sirkumstanya. Bahala na Poor basta Providential man pud.

Creativity. Independence. Critical Thinking. Discipline. I owe it to PPHS. Panabo Provincial High School, pangalang di malilimot. Nagiging kabahagi... matod pa sa school hymn. Salamat, Maam, Sir.